کمبود نیروی انسانی به وضعیتی اطلاق میشود که در آن، تعداد نیروی کار قابل استفاده برای تأمین نیازها و فعالیتهای مختلف یک سازمان، شرکت، صنعت یا جامعه بسیار کمتر از نیازها و تقاضاهای وجودی است. این موضوع میتواند در نقاط مختلف اقتصادی، اجتماعی یا سازمانی به وجود آید و منجر به مشکلات و محدودیتهایی مانند افزایش فشار بر نیروی کار باقیمانده، کاهش تولید و بهبود کیفیت، کاهش توانایی رقابتی، افزایش هزینهها و سربارهای مالی، افزایش سطح استرس و خستگی کارکنان و غیره میشود.
عوامل تاثیر گذار بر کمبود نیروی انسانی
عوامل مختلفی میتوانند منجر به کمبود نیروی انسانی شوند. برخی از این عوامل عبارتند از:
رشد جمعیتی نامتناسب:
اگر نرخ رشد جمعیت و نیروی کار با نیازهای اقتصادی و سازمانی همخوانی نداشته باشد، کمبود نیروی انسانی رخ میدهد.
کاهش نرخ افزایش تحصیلات و مهارتهای لازم برای شغلهای خاص: با تغییرات در تقاضاهای بازار کار و نیازهای صنعتی، در برخی موارد ممکن است نیروی کار برای مهارتهای خاص و تحصیلات بالا کمبود داشته باشد.
روند پیرشدن جمعیت:
در جوامعی که نرخ تولد پایینی دارند و افزایش امید به زندگی و سطح بهزیستی، معمولاً روند پیرشدن جمعیت و افزایش نیازهای سلامتی و مراقبتی باعث کمبود نیروی انسانی میشود.
مهاجرت نیروی کار:
اگر نیروی کار با مهارتهای بالا یا تواناییهای خاص از یک منطقه به مناطق دیگر مهاجرت کند، منطقه مبدا ممکن است با کمبود نیروی انسانی روبهرو شود، در حالی که منطقه مقصد ممکن است با افزایش نیروی کار بیش از حد مواجه شود.
تغییرات تکنولوژیک:
پیشرفت تکنولوژی و اتوماسیون در برخی صنایع ممکن است نیاز به نیروی کار انسانی را کاهش دهد و در نتیجه منجر به کمبود نیروی انسانی شود.
عوامل اقتصادی: نوسانات اقتصادی، رکود و رشد اقتصادی ناپایدار میتواند تأثیر زیادی بر نیروی کار داشته باشد. در زمانهای رکود اقتصادی، افزایش بیکاری و کاهش فرصتهای شغلی منجر به کمبود نیروی انسانی میشود، در حالی که در زمان رشد اقتصادی قوی، تقاضای بیشتر برای نیروی کار ممکن است به کمبود نیروی انسانی منجر شود.
روش های جبران کمبود نیروی کار
برای جبران کمبود نیروی کار، میتوان از روشهای مختلف استفاده کرد. در زیر چند روش معمول برای جبران کمبود نیروی کار آورده شده است:
آموزش و آمادهسازی:
ارتقاء مهارتها و آموزش نیروی کار موجود به منظور تقویت و بهبود کارایی آنها. این روش میتواند باعث افزایش توانمندی و انعطافپذیری نیروی کار شود.
جذب نیروی کار جدید:
با انتشار آگهیها و اعلانهای استخدامی، جذب نیروی کار جدید با مهارتها و تواناییهای مورد نیاز صورت میگیرد. این شامل فرایند انتخاب و استخدام کارمندان جدید است.
توسعه روابط با دانشگاهها و مؤسسات آموزشی:
برقراری همکاری با دانشگاهها و مراکز آموزشی برای جذب فارغالتحصیلان با مهارتهای لازم و همچنین توسعه برنامههای کارآموزی و پروژههای مشترک.
خارجیکردن بخشی از فعالیتها:
استفاده از خدمات شرکتها و مؤسسات خارجی برای انجام بخشی از فعالیتها و وظایف به منظور کاهش بار کاری و فشار بر نیروی کار داخلی.
بهبود شرایط کاری:
ارائه شرایط کاری مناسب و جذاب، افزایش مزایا و حقوق، بهبود تعادل کار-زندگی و فراهم کردن فرصتهای رشد و پیشرفت میتواند کمک کند تا نیروی کار موجود را حفظ کرده و جذب نیروی کار جدید را تسهیل کند.
توسعه کارآموزی و برنامههای آموزشی:
ایجاد برنامههای کارآموزی و آموزشی برای افزایش تعداد و مهارتهای نیروی کار. این شامل برنامههای آموزشی داخل سازمان و همچنین همکاری با مراکز آموزشی و صنعتی میشود.
انعطافپذیری در ساعات کاری:
ارائه گزینههای انعطافپذیری در ساعات کاری مانند شیفتبندی انعطافپذیر، کار از راه دور و شروع و پایان مشخص نشده. این روش به افرادی که تمایل دارند وقت کار خود را تناسب با سایر تعهدات شخصی خود قرار دهند، کمک میکند.
همکاری با شرکتهای پیمانکاری:
استفاده از شرکتهای پیمانکاری برای انجام بخشی از کارها و پروژهها به منظور کاهش بار کاری بر نیروی کار داخلی و تسریع اجرای پروژهها.
افزایش تشویقها و پاداشها:
ارائه تشویقها و پاداشهای مالی و غیرمالی به نیروی کار به عنوان اینکه آنها احساس ارزشمندی و تقدیر شوند. این میتواند انگیزه و رضایت کارکنان را افزایش داده و ایجاد نگرانی کمتری در مورد کمبود نیروی کار داشته باشد.
افزایش تعامل با جوامع محلی:
برقراری همکاری با جوامع محلی و سازمانهای غیرانتفاعی به منظور جذب نیروی کار از این جوامع و توسعه رابطه با آنها برای تأمین نیروی کار میتواند مفید باشد. این شامل همکاری با مدارس، مراکز آموزش حرفهای، دانشگاهها، مراکز بهرهبرداری اجتماعی و سایر سازمانها است. از طریق ارتباط و همکاری با این جوامع، میتوان نیروی کار جوان و ماهر را جذب و تأمین کرد.
توسعه استراتژی های بازاریابی:
استراتژیهای بازاریابی موثر برای جذب نیروی کار میتواند مؤثر باشد. از جمله این استراتژیها میتوان به تبلیغات جذاب و جذابیت سازمان به عنوان یک محل کار جذاب و فرصتهای شغلی پیشرو اشاره کرد.
توسعه روشهای جدید کاری:
استفاده از روشهای جدید کاری مانند کار از راه دور، شبکههای اجتماعی، کار گروهی مجازی و همکاری بین مرزها میتواند کمک کند تا نیروی کار را گسترش داده و جذب نیروی کار از نقاط دورتر را ممکن سازد.
افزایش همکاری با سازمانهای دیگر:
همکاری با سازمانها و صنایع مشابه میتواند به اشتراک گذاری نیروی کار، تجربیات و منابع مشترک منجر شود. این همکاری میتواند به تقسیم بار کاری و بهبود توانمندیهای مشترک بین سازمانها کمک کند.
جمع بندی
کمبود نیروی انسانی میتواند به عوامل مختلفی نظیر مهاجرت نیروی کار، تغییرات تکنولوژیک، عوامل اقتصادی و عوامل سازمانی برگردد. برای جبران کمبود نیروی کار، روشهایی مانند آموزش و آمادهسازی، جذب نیروی کار جدید، توسعه روابط با دانشگاهها و مؤسسات آموزشی، بهبود شرایط کاری، اتوماسیون و استفاده از فناوری، افزایش تشویقها و پاداشها، توسعه استراتژی های بازاریابی و همکاری با سازمانهای دیگر مورد استفاده قرار میگیرند. این روشها به کمک توسعه نیروی کار موجود و جذب نیروی کار جدید میتوانند به جبران کمبود نیروی انسانی کمک کنند و موجب بهبود کارایی و عملکرد سازمان شوند.
منابع: