تفسیر ماده 57 قانون مالیات‌های مستقیم

در این مطلب قصد داریم ماده 57 قانون مالیات‌های مستقیم را بررسی کنیم. این ماده در فصل مالیات بر درآمد املاک از این قانون قرار دارد. متن این ماده به این شکل است:
«در مورد شخص حقیقی كه هیچ‌گونه درآمدی ندارد تا میزان معافیت مالیاتی در آمد حقوق موضوع مادة (۸۴) این قانون از درآمد مشمول مالیات سالانة مستغلات از مالیات معاف و مازاد طبق مقررات این فصل مشمول مالیات می‌باشد. مشمولان این ماده باید اظهارنامة مخصوصی طبق نمونه‌ای كه از طرف سازمان امور مالیاتی كشور تهیه خواهد شد به ادارة امور مالیاتی محل وقوع ملك تسلیم و اعلام نمایند كه هیچ گونه درآمد دیگری ندارند. ادارة امور مالیاتی مربوط باید خلاصة مندرجات اظهارنامة مؤدی را به ادارة امور مالیاتی محل سكونت مؤدی ارسال دارد و در صورتی كه ثابت شود اظهارنامة مؤدی خلاف واقع است مالیات متعلق به اضافة یك برابر آن به عنوان جریمه وصول خواهد شد. در اجرای حكم این ماده حقوق بازنشستگی و وظیفة دریافتی و جوایز و سود ناشی از سپرده‌های بانكی درآمد تلقی نخواهد شد.

تبصرة ۱- حكم این ماده در مورد فرزندان صغیری كه تحت ولایت پدر باشند جاری نخواهد بود.
تبصرة ۲- در صورتی كه سایر درآمدهای مشمول مالیات ماهانة مؤدی كمتر از مبلغ مذكور دراین ماده باشد، آن مقدار از درآمد مشمول مالیات اجارة املاك كه با سایر درآمدهای مؤدی بالغ بر مبلغ فوق باشد معاف و مازاد طبق مقررات این فصل مشمول مالیات خواهد بود.»

معافیت مالیاتی ناشی از این ماده درباره اشخاصی حقیقی‌ای است که جز درآمد ناشی از اجاره ملک، هیچگونه درآمد دیگری ندارند و از جمله شرایط استفاده از این معافیت، حقیقی بودن شخص متقاضی می‌باشد.

همانطور که از متن این ماده پیداست، افرادی که درآمدی از ملک خود کسب می‌کنند اما درآمد دیگری به ‌غیر از اجاره‌ی دریافتی بابت ملک‌شان ندارند، مشمول معافیت مالیاتی ذکر شده در ماده ۸۴ قانون مالیات‌های مستقیم می‌شوند. یعنی این افراد مشمول معافیتی می‌شوند که بر مبنای ماده 84 این قانون، میزان آن در قانون بودجه هر ساله مشخص می‌شود. لازم به ذکر است که ماده 84 قانون مالیات‌های مستقیم بیان می‌کند «میزان معافیت مالیات بر درآمد سالانه مشمول مالیات حقوق از یک یا چند منبع، هر ساله در قانون بودجه سنواتی مشخص می‌شود». یعنی هر ساله در قانون بودجه معین می‌گردد که میزان معافیت بر درآمد هر فرد دارای یک یا چند منبع درآمد، تا چقدر است. به ‌این ترتیب در صورتی که فرد، درآمد دیگری به ‌غیر از اجاره ملک خود نداشته و سقف اجاره دریافتی او معادل سقف معافیت درآمد حقوق مشمول مالیات باشد، از پرداخت مالیات بر اجاره معاف خواهد بود. اما برای مابقی درآمد خود یعنی درآمد مازاد نرخ معافیت اعلام شده، باید مالیات پرداخت کند.

همچنین بر اساس این ماده، قانونا بیمه بیکاری، دریافت حقوق بازشستگی و وظیفه دریافتی و جوایز و سود ناشی از سپرده های بانکی درآمد تلقی نخواهند شد.

بنابراین دو شرط حقیقی بودن شخص خواهان این معافیت و نداشتن هیچگونه درآمدی به جز اجاره ملک، شرایط استفاده از این ماده هستند. یکی دیگر از شروط تحقق این ماده این است که افراد جهت استفاده از معافیت ماده 57 قانون مالیات مستقیم ملزم به تسلیم اظهارنامه در موعد مقرر هستند و در صورت عدم تسلیم اظهارنامه در موعد مقرر نمی‌توانند از تسهیلات این ماده بهره‌مند شوند. همچنین چنانچه ثابت شود اظهارنامه مالیاتی فرد خلاف واقع است، مالیات متعلق به اضافه یک برابر آن (یعنی مجموعا دو برابر مبلغ مالیات) به عنوان جریمه مطالبه و وصول خواهد شد. همچنین شرط آخر استفاده از این معافیت این است که افراد خواهان معافیت ناشی از این ماده، فرزندان صغیری که تحت ولایت پدر هستند، نباشد؛ چرا که بر اساس تبصره 1 از این ماده، حکم این ماده، در خصوص این افراد صادق نیست.