ساده ترین تعریف حسابداری:
حسابداری دانشی است که با بکارگیری آن اطلاعات مربوط به معاملات و عملیاتی مالی و رویدادهای دارای اثر مالی بر یک موسسه، جمع آوری، تجزیه و تحلیل، اندازه گیری، ثبت، طبقه بندی، تجمیع و تلخیص و گزارش می شود.
مؤسساتی که از سیستم حسابداری استفاده مینمایند
۱) مؤسسات خدماتی
۲) مؤسسات بازرگانی
۳) مؤسسات تولیدی
انواع موسسه(از نظر نوع فعالیت )
موسسات خدماتی
موسساتی هستند که خدماتی را به مشتریان عرضه و د ر ازای آن کارمزد یا حق الزحمه دریافت میکنند.
موسسات بازرگانی
موسساتی هستند که به خرید و فروش نوعی خاص و یا انواعی از مواد خام و فراورده ها و یا کالای ساخته شده اشتغال دارند. مانند تمامی فروشگاههای کالا و لوازم خانگی و یا سایر موارد مشابه .
موسسات تولیدی
موسساتی هستند که کالاهای مصرفی یا با دوام را با بکار گرفتن سرمایه و نیروی انسانی و با استفاده از ابزار و ماشین آلات و تجهیزات تولید می نمایند و تولیدات خود را به موسسات بازرگانی یا مستقیما به مصرف کنندگان می فروشند.
موسسات پیمانکاری
پیمان کاری به معنای مجموعه ایی است که میتواند به صورت حقیقی و یا حقوقی فعالیت نماید که قرار دادی را با افراد حقیقی و یا حقوقی جهت انحام اموری از قبیل: تهیه، حمل، نصب، ساخت، اجرا و…. منعقد می گرداند و مسئولیت آن را به عهده می گیرد.
استفاده کنندگان از اطلاعات و نتایج حسابداری
استفاده کنندگان درون سازمانی :
هیأت مدیره و مدیر عامل و مدیران اجرایی و سرپرستان عملیات یک موسسه استفاده کنندگان درون سازمانی می باشند.
استفاده کنندگان برون سازمانی :
هر فرد و یا مراجع ذی نفع که حق دریافت اطلاعات مالی از یک موسسه را دارد و بر مبنای آن اطلاعات با موسسه داد و ستد کرده و درباره آن موسسه قضاوت و تصمیم گیری می کند. استفاده کننده برون سازمانی می باشد که می توان به سرمایه گذاران، اعطاء کنندگان وام و اعتبار، فروشندگان، مشتریان، کارکنان دولت به عنوان استفاده کنندگان برون سازمانی اشاره نمود.
رشته های تخصصی حسابداری کدامند؟
شاخه های فنی حسابداری به شرح ذیل می باشد:
حسابداری مالی چیست؟
سیستم حسابداری مرتبط با موسسات بازرگانی و انتفاعی که در واقع با استفاده از این روش می توان نتایج حاصله از فعالیت بازرگانی موسسات را در قالب صورتهای مالی خلاصه و قابل استفاده نمود را حسابداری مالی گویند.
در حسابداری مالی بحث تجارت و بازرگانی می باشد حال تجارت می خواهد مربوط به یک موسسه و یا شرکت تک صاحبی و خواه مربوط به یک موسسه یا شرکت سهامی با صاحبان سرمایه باشد آنچه که مسلم است برای انکه بتوان نتایج حاصله را در قالب صورت مالی آورد استفاده از سیستم حسابداری مالی می باشد.
حسابداری صنعتی چیست؟
فعالیت بازرگانی تنها در قالب داد و ستد نمی تواند باشد بلکه تولید و استفاده، از منابع و مواد اولیه و تبدیل آن به کالا و فروش محصولات نیز نیاز به ثبت و ضبط و نگهداری حسابها دارد و برای آنکه بتوان اطلاعات مالی حاصله را بدرستی خلاصه نمود باید از سیستم حسابداری صنعتی استفاده کرد یعنی در واحدهای تولیدی باید قیمت تمام شده محصولات را با در نظر گرفتن هزینه مواد مصرف شده و دستمزد پرداختی برای تبدیل آن به کالا و هزینه ماشین آلات مورد استفاده در تولید را با استفاده از قستمهای حسابداری مشخص نمود. که این روشهای خاص حسابداری را درتعیین قیمت تمام شده کالاهای ساخته شده حسابداری صنعتی گویند.
حسابداری مدیریت چیست؟
حسابداری مدیریت هم اطلاعات واقعی و هم اطلاعات برآوردی را برای کمک به مدیران در عملیات روزانه و برنامه ریزی عملیات آتی به کار می گیرد و با مسایل خاصی که مدیران واحد تجاری و سطوح مختلف با آن روبرو هستند سروکار دارد. حسابدار مدیریت غالبا وظایف شناخت راه حل های مختلف و کمک برای انتخاب بهترین آنها را بر عهده دارد. برای مثال حسابدار مدیریت با مدیر امور مالی شرکت در زمینه برنامه ریزی برای تامین وجوه مالی مورد نیاز آتی و با مدیرفروش در زمینه تهیه اطلاعات لازم به منظور تعیین قیمت فروش محصولات جدید همکاری می کند.
حسابداری دولتی چیست؟
از زمانهای بسیار قدیم نیاز حکومتها به اطلاعات به ویژه اطلاعات مربوط به مالیاتها و خراجها وجود داشته بنابراین با وجود گسترش روابط جهانی و بین المللی حکومتها و گسترش فعالیتهای دولتی نیاز دولتها نیز به استفاده از روشهای حسابداری که مطابق با نیازهای حکومتی و اعمال قدرت توأم باشد توسعه یافته که بطور خلاصه می توان گفت که حسابداری دولتی به عنوان رشته ای خاص در همین راستا تکامل یافت و حساب درآمدها و هزینه ها به سیستم پیچیده ای که شامل:
الف) درآمدها و مخارج دستگاههای دولتی در قالب برنامه و فعالیتها
ب) اطلاعات، صورتحسابها و گزارشهای لازم برای تصمیم گیری مدیران دولتی
ج) بررسی و کنترل صحت عمل کارگزاران امور مالی دولت
د) و در نهایت گزارشهایی از وضع اداره امور مالی کشور فراهم آورد.
حسابرس کیست و حسابرسی یعنی چه؟
نتایج فعالیت حسابداران موسسات باید برای اینکه قابل اتکاء و اعتماد باشد مورد رسیدگی حسابداران درستکار و دارای مهارت و صلاحیت تخصصی قرار گیرد تا با رسیدگی به اسناد و مدارک و حسابهای موسسه هر گونه تقلب و سوء استفاده کشف گردد و درستی و قابلیت قبول بودن صورتها و گزارشهای مالی موسسات بی طرفانه اعلام گردد
حسابداران حرفه ای که این وظیفه را بر عهده گرفته اند را حسابرس و کاری را که انجام میدهند حسابرسی گویند
اسناد و مدارک مثبته :
در حسابداری به اسناد و مدارکی که دلالت بر وقوع یک معامله یا رویداد مالی مشخص می کنند را اسناد و مدارک مثبته می گویند. برای مثال: فاکتور، فیش واریز نقد و ….
دفاتر رسمی و قانونی
دفتر روزنامه:
دفتری است که کلیه معاملات و رویدادهای مالی یک بنگاه اقتصادی روزانه به ترتیب تاریخ وقوع در آن ثبت می شود.
دفتر کل:
دفتری است که گردش تک تک حساب ها را جداگانه نشان می دهد.
پس از آنکه رویدادهای مالی در دفتر روزنامه ثبت شد مبالغ بدهکار و بستانکار هر رویداد مالی به ترتیب در ستون بدهکار و بستانکار حساب مربوط در دفتر کل نوشته می شود که به این کار، انتقال اطلاعات از دفتر روزنامه به دفتر کل می گویند.
دفاتر رسمی را باید قبل از شروع دوره مالی در سازمان امور مالیاتی پلمپ و ثبت می کنیم.
اصل تطابق:
بر اساس اصل تطابق، هزینه های انجام شده برای ایجاد درآمد باید به حساب دوره ای که درآمد در آن تحصیل شده است منظور شود. به عبارت دیگر، سود هر دوره تفاوت بین درآمدهای تحصیل شده و هزینه های تحمل شده برای کسب درآمد همان دوره است. مطابق این اصل، بسیاری از هزینه های انجام شده در دوره جاری، به دلیل داشتن منافع آتی به عنوان دارایی در دفاتر و صورتهای مالی ثبت و گزارش میشوند.
اصل افشا :
اصل افشاء ایجاب میکند که کلیه رویدادها و وقایع مالی با اهمیت مربوط به واحد تجاری به طور مناسب و کامل افشاء گردد. این اصل که بر کلیه جوانب گزارشگری مالی تأثیر دارد، واحد تجاری را ملزم به تهیه اطلاعات مورد نیاز برای بستانکاران و اعتبار دهندگان مینماید. این اطلاعات میتواند در متن صورتهای مالی یا در یادداشتهای همراه این صورتها، افشاء گردند.
مفروضات حسابداری
به فرض های اولیه ای گفته میشود که بنیان اصول حسابداری، استانداردهای حسابداری و روشهای حسابداری را شکل میدهند. این مفروضات عبارتند از:
واحداندازه گیری دوره ی مالی تداوم فعالیت تفکیک شخصیت
فرض تفکیک شخصیت :
فرض تفکیک شخصیت یکی از اساسی ترین مفروضات حسابداری میباشد. زیرا این فرض به هر واحد اقتصادی (اعم از اینکه دارای شخصیت حقوقی یافاقد آن باشد) به عنوان یک واحد مستقل از مالک یا مالکان آن و نیز جدا از موسسات دیگر نگاه میکند. با این فرض هر مؤسسه یک شخصیت حقوقی مستقل فرض شده که میتواند دارایی تحصیل نموده، بدهی و هزینه تعهد و درآمد نیز تحصیل نماید. بر مبنای این فرض، مطالبات و دیون شخصی صاحبان واحد تجاری به اشخاص ثالث، جزء منابع تعهدات واحد تجاری محسوب نمیگردد اگر چه در شرکتهای تضامنی و مؤسسات انفرادی با اینکه شخصیت شرکت یا مؤسسه، مستقل از شخصیت مالک یا مالکان آن میباشد اما از نظر قانونی این تفکیک وجود ندارد و بستانکاران این گونه مؤسسات میتوانند طلب خود را از داراییهای مؤسسه یا اموال شخصی صاحبان سرمایه وصول نمایند.
فرض تداوم فعالیت :
در حسابداری فرض بر این است که یک واحد اقتصادی برای یک مدت طولانی و قابل پیش بینی به فعالیت خود ادامه میدهد.
بر اساس این فرض داراییها و بدهیها به جاری و بلند مدت تقسیم میشود.
فرآیند اندازه گیری در حسابداری از قبیل ثبت داراییها به بهای تمام شده به جای ارزش جاری متاثر از فرض تداوم فعالیت میباشد.
فرض دوره ی مالی :
نتایج واقعی عملیات یک واحد تجاری را تنها در زمان تصفیه، یعنی خاتمه عملیات آن میتوان تعیین کرد. از طرف دیگر، بستانکاران، اعتبار دهندگان و اشخاص ذینفع نمیتوانند تا تاریخ انحلال، از نتایج آن بی خبر باشند. از این رو عمر واحد تجاری به دورههای زمانی مساوی تقسیم میشود که هر دوره را اصطلاحا (دوره حسابداری) گویند. دوره مالی ممکن است سه ماهه، شش ماهه یا یکساله باشد. هر دوره مالی را که دوازده ماه طول بکشد اصطلاحا سال مالی گویند.
فرض واحد اندازه گیری :
فرض واحد پول به این معنی است که آثار و نتایج کلیۀ معاملات و عملیات مالی مؤسسه باید بر حسب پول، اندازه گیری و گزارش شود.
از آن جا که پول وسیله مبادله و مقیاس مشترک اندازه گیری ارزش در کلیه مبادلات اقتصادی است، در حسابداری نیز معاملات و عملیات مالی و رویدادهای دارای اثر مالی بر حسب واحد پول به عنوان مقیاس مشترک، اندازه گیری و گزارش می شود.
البته اموال مختلف را با مقیاسهای متفاوتی از جمله زمین را با متر مربع، سیمان را با کیلو و بنزین را با لیتر می توان اندازه گیری نمود.
در یک تعریف ساده، کدینگ یک نوع از دسته بندی حساب ها در حسابداری است. کدینگ حسابداری اصولا به شکل درختی انجام می شود که این روش رایج ترین روش آن است.
کدینگ در لفظ به معنای شماره گذاری است و ترکیب آن با حسابداری این معنا را می دهد که حساب ها در حسابداری را کدگذاری کنیم.
معادله حسابداری به صورت خلاصه به صورت زیر می باشد :
دارائی = بدهی + سرمایه
دارائیها :
کلیه اموال، مطالبات و سایر منابع متعلق به یک موسسه که در نتیجه معاملات، عملیات مالی یا سایر رویدادها ایجاد شده و قابل شناسایی به پول بوده و دارای منافع آتی می باشد را دارایی گویند.
اگر بخواهیم چند دارایی اساسی را نام ببریم به موارد زیر اشاره می کنیم
. 1ـ وجوه نقد
2ـ مطالبات (بدهکاران)
3ـ موجودیهای جنسی و کالا
4ـ دارائیهای ثابت و تجهیزات
حال هر کدام از دارائیها را تعریف کرده و موارد دیگری از دارائیها را که در این 4 طبقه اصلی قرار می گیرند را معرفی می کنیم:
1ـ وجوه نقد: شامل پول نقد در صندوق و چکهای بانکی و موجودیهای نقد در بانکها می باشد.
2ـ مطالبات(بدهکاران): شامل بدهکاران ما و اسناد دریافتی و سفتههای دریافتی ما از دیگران میباشد.
3ـ موجودیهای جنسی و کالا: اجناسی است که موسسات در جریان فعالیت خود به قصد فروش یا تولید کالا یا مصرف در عملیات خود خریداری و نگهداری می کنند.
که موجودیهای جنسی خود به سه طبقه تقسیم می شود:
1ـ مواد
2ـ موجودی کالا
3ـ ملزومات
4ـ دارائیهای ثابت: اموال با دوامی هستند که به قصد نگهداری بلند مدت خریداری و یا ساخته شده و در عملیات یک موسسه مورد استفاده قرار می گیرند
نمونه های دارائیهای ثابت: زمین، ساختمان، ماشین آ لات، اثاثیه و … می باشد.
دقت کنید که هر طبقه از دارائیها و نمونه های اشاره شده را به خوبی فراگیرد چرا که از این به بعد در حسابداری بسیار مورد استفاده قرار می گیرند. به عنوان مثال وقتی صحبت از خرید اثاثیه کردیم شما باید سریع متوجه شوید اولاً اثاثیه یک دارائی است و ثانیاً دارائی ثابت می باشد.
قبل از تعریف بدهیها همیشه این را مد نظر داشته باشید که بدهیها با بدهکاران که یک نوع دارائی میباشد فرق دارد و این دو را با هم تداخل نکنید.
بدهیها:
تعهداتی است که یک موسسه در مقابل اشخاص و موسسات دیگر دارد و از معاملات و رویدادهای گذشته ناشی شده اند و باید با پرداخت پول یا تحویل کالا یا انجام خدمات یا انتقال سایر اقلام دارائیها تسویه گردند.
موسسات برحسب نوع و حجم فعالیت و معاملات خود بدهیهای گوناگون دارند. نمونه های زیر می تواند از بدهیهای یک موسسه باشد:
1ـ بستانکاران
2ـ اسناد پرداختی
3ـ وام ها
بستانکاران یعنی چه؟
بستانکاران تعهدات یک موسسه است که دراثر خرید نسیه اموال، کالا و خدمات از اشخاص وموسسات دیگر ایجاد شده است.
اسناد پرداختنی یعنی چه؟
بدهیهای ناشی از معاملات یک موسسه که در مقابل آن سند تجاری نظیر سفته یا برات صادر شده است، اسناد پرداختنی گویند.
وام چیست؟
مبالغی که یک موسسه از بانکها و موسسات اعتباری یا سایر اشخاص و موسسات استقراض و به موجب قرارداد یا اسناد تجارتی مبادله شده، تعهد می کند که اصل و فرع (بهره) آن را در موعد معین یا به اقساط بپردازد وام می نامند.
حال که تعریف بدهیها را یاد گرفتیم اگر گفته شود که ما یک سفته صادر کرده ایم به یقین متوجه خواهید شد که این سفته جزء بدهیهای ما و در طبقه اسناد پرداختنی قرار خواهد گرفت.
سرمایه چیست؟
حق مالی صاحب یا صاحبان سرمایه یک موسسه نسبت به دارائیهای آن موسسه را سرمایه گویند و یا درواقع با کسر کردن بدهیهای یک موسسه از کل دارائیها آن موسسه سرمایه بدست خواهد آمد. یعنی اگر ما بدهیهای خود از دارائیهایمان پرداخت کنیم هر چه باقی ماند سرمایه ما است.
درآمد چیست؟
درآمد بهای کالای فروش رفته، یا خدمات انجام شده برای مشتریان و نتایج سایر فعالیتهای عادی یک موسسه در یک دوره مالی که به تحصیل وجه نقد یا افزایش سایر دارائیها و یا کاهش بدهیها منجر می شود گویند.
هزینه چیست؟
شرکتها و موسسات برای اداره امور و انجام دادن فعالیتهای مربوط به کسب درآمد مخارجی نظیر خرید مواد و کالا و پرداخت دستمزد، اجاره، آب و برق و غیره انجام می دهند که باعث خروج وجه نقد یا کاهش سایر دارائیها و یا افزایش بدهیهای موسسه می گردد که به آن مخارج واقع شده که منافع آتی ندارد هزینه گویند.
حسابداری چگونه عمل می کند ؟
همانگونه که از اسم حسابداری مشخص است حسابداری از مجموعه ی حساب ها تشکیل شده است که هر حساب نشان دهنده ی اطلاعاتی می باشد.
رویدادهای مالی حداقل بر روی 2 حساب اثر می گذارد
ثبت رویدادهای مالی در حسابها
برای اینکه اثر هر رویداد مالی را بر اجزای معادله حسابداری نشان دهیم، از شکل حساب Tاستفاده میکنیم، که دارای سه قسمت است:
برای مثال: خرید کالا به صورت نقد باعث می شود که حساب خرید کالا افزایش و حساب صندوق که نشان دهنده ی وجه نقد می باشد کاهش پیدا کند.
حال این افزایش و کاهش در حسابداری را با 2 اصطلاح بدهکار و بستانکار ثبت می کنیم.
نکته: به سمت راست هر حسابی بدهکار و به سمت چپ هر حساب بستانکار میگویند.
منظور از ماهیت هر حساب مانده هر حساب پس از گردش (افزایش و کاهش در حساب) می باشد.
برای مثال حساب خرید کالا ماهیتی بدهکار دارد . بدان معنی که مانده این حساب یا بدهکار می شود یا صفر (بدین معنی که کالا یا وجود دارد و یا صفر است)
برای یادگیری بهتر ثبت های مهم و کاربردی حسابداری در موسسات خدماتی،بازرگانی،تولیدی میتوانید کتاب الکترونیکی ثبت های طلایی حسابداری را از مجموعه آموزشی حسابدارشید تهیه کنید.
ماهیت هر حساب چیست؟
حساب با ماهیتی بستانکار
حساب با ماهیتی بدهکار
ماهیت حساب ها را چگونه تشخیص دهیم؟
ماهیت بدهکار: هر حسابی که نشان دهنده ی خروج پول در گذشته باشد را بدهکار می گوییم. برای مثال: حساب خرید کالا، هزینه و …
ماهیت بدهکار / بستانکار: برخی از حساب ها می توانند هر دو ماهیت را داشته باشند.
ماهیت بستانکار: هر حسابی که نشان دهنده ی ورود پول در گذشته باشد را بستانکار می گوییم. برای مثال: حساب فروش کالا، درآمد و
برای مثال: حساب خلاصه سود و زیان این حساب اگر ماهیتی بدهکار داشته باشد به معنی زیان و اگر ماهیت بستانکار داشته باشد به معنی سود می باشد.
نکته: حساب های موجودی نقد (صندوق، بانک، تنخواه گردان) همیشه ماهیتی بدهکار دارند و از این قاعده مستثنی است.
اصول افزایش و کاهش در حساب ها چگونه است؟
هیچ علمی از قاعده ی طبیعی خارج نیست برای مثال موفقیت ذاتاً خوب است پس افزایش موفقیت نیز خوب و کاهش موفقیت بد است. سانحه ذاتاً بد است پس افزایش سانحه نیز بد و کاهش سانحه خوب است حال علم حسابداری نیز از این قاعده پیروی می کند بدین معنی که افزایش در حسابی با ماهیت بدهکار، بدهکار می شود و کاهش در این حساب بستانکار می شود و همچنین افزایش در حسابی با ماهیت بستانکار، بستانکار می شود و کاهش در این حساب
برای یادگیری کامل حسابداری از پایه پیشنهاد میکنم حتما دوره آموزشی اصول و فنون حسابداری را از مجموعه آموزشی حسابدارشید تهیه کنید.