تفسیر ماده 81 قانون مالیات‌های مستقیم

در این مطلب می‌خواهیم ماده 81 از قانون مالیات‌های مستقیم را بررسی کنیم. این ماده در باب مالیات بر درآمد و در فصل مالیات بر درآمد کشاورزی در این قانون قرار دارد.

متن این ماده بدین شرح است: «درآمد حاصل از کلیه فعالیت‌های کشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی و زنبور عسل و پرورش طیور، صیادی و ماهیگیری، نوغانداری، احیاءمراتع و جنگلها، باغات اشجار‌ از هر قبیل و نخیلات از پرداخت مالیات‌معاف می‌باشد.‌دولت مکلف است مطالعات و بررسی‌های لازم را در زمینه کلیه فعالیت‌های کشاورزی و آن رشته از فعالیت‌های مزبور که ادامه معافیت آنها ضرورت داشته باشد معمول و لایحه مربوط را حداکثر تا آخر برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی‌ایران و به مجلس شورای اسلامی تقدیم نماید.»

طبق بخشنامه شماره ٢٦١٢-٨٠ مورخ ٢١-٠٣-٨١ که درباره این ماده قانونی صادر شده،  به طور کلی کشاورزی فعالیتی است که در جریان آن گیاهان یا حیوانات اهلی با هدف تولید اقتصادی پرورش داده می‌شوند.

در این ماده برای فعالیت‌هایی از قبیل کشاورزی، دامپروری، دامداری و… که در متن قانون ذکر شده، معافیت مالیات بر درآمد در نظر گرفته شده است. اما باید توجه داشت که این معافیت تنها برای افرادی است که مستقیما محصولات کشاورژی و دامی خود را میفروشند نه افرادی که این محصولات را فراوری می‌کنند. بر فرض، فردی که محصولاتی مانند پسته، بادام، فندق و… پرورش می‌دهد، برای درآمد حاصل از محصولات خود مشمول مالیات بر درآمد است. اما فردی که این محصولات را فرآوری و به عنوان خشکبار شور یا طعم‌دار به فروش می‌رساند، مشمول این معافیت نیست. همینطور افراد کشاورز از پرداخت مالیات‌ معاف ‌می‌شوند اما افرادی که فرآوری گیاهان را انجام ‌می‌دهند و محصول جدیدی تولید ‌می‌کنند مشمول پرداخت مالیات‌ ‌می‌شوند.

از جمله دلایل وجود این نوع معافیت می‌تواند این باشد که دریافت مالیات از کشاورزان ممکن است باعث ضعیف شدن انگیزه آن‌ها در کشت شود و باعث ایجاد مشکلاتی در زرع و بخش کشاورزی گردد. پرداخت مالیات‌ موجب کمبود بودجه کشاورز‌ها شده به همین کشت محصول آن‌ها کاهش یافته و به اقتصاد کشاورزی ضربه وارد ‌می‌شود. دولت برای توسعه در بخش کشاورزی و دامپروری، چنین مشوق‌هایی را به کار می‌بندد تا افراد فعال در این حوزه‌ها انگیزه بیشتری برای فعالیت پیدا کنند.

این نکته هم درباره معافیت مالیات در بخش دامپروری مهم است که تما‌می‌حیواناتی که جهت بارکشی و استفاده از محصولات حیوانی مثل عسل، شیر و تخم مرغ پرورش میابند در دستور کار دولت برای معافیت‌های مالیاتی قرار ‌می‌گیرند، اما آنان که نقش زینتی یا تفریحی دارند جزء فعالیت‌های کشاورزی نیستند. به عنوان مثال در بخش دام و طیور، حیواناتی مانند گاو و گوسفند، مرغ، خروس، بوقلمون، بلدرچین، غاز و اردک از جمله حیواناتی هستند که پرورش آنها مشمول معافیت مالیات بر درآمد کشاورزی خواهد شد.

علی رغم اینکه در کشاورزی و دامپروری صنعتی، ارزش افزوده زیادی تولید می‌شود و ثروت فعالین در این حوزه معمولا بسیار بیشتر از فعالین سنتی در این زمینه است، اما با توجه به آن که اخذ مالیات شوق ادامه دادن به این راه را تولید کنندگان و دام پروران ‌می‌گیرید به منظور حمایت از تولید کنندگان کالای ملی معمولا برای آن‌ها نیز مالیاتی اخذ نمی‌شود.

از دیگر فعالیت‌های کشاورزی پرورش شیلات است که برای نگه‌داری و پرورش حیوانات آبزی، صدف‌ها، مرجان‌ها و گونه‌های آبزی دیگر هستند. معمولا فعالین در این حوزه هم مشمول معافیت مالیاتی ذکر شده در این ماده می‌باشند.

نکته جالب دیگر در رابطه با افرادی که در زمینه موارد ذکر شده در ماده 81 فعال هستند و محصولات خود را به خارج از کشور صادر می‌کنند. در رابطه نرخ مالیات بر‌ درآمد کشاورزی در صادرات آن‌ها شرایطی وجود دارد که یکی از این شرایط که مهم ترین آن است، بازگشت دادن وجه دریافتی به چرخه اقتصادی است. یعنی درآمد حاصل را در فعالیت‌های اقتصادی صرف کنیم و دیگری آن که از قوانین و مقررات مربوطه که در ماده ۸۱  ذکر شده پیروی کرد. در این صورت فرد فعال مشمول معافیت مالیات بر‌ درآمد کشاورزی می‌شود.

همچنین بر اساس رای شورای عالی مالیاتی در تاریخ ۱۱-۲-۹۶: «شركت‌های تعاونی توليد روستايی و اتحاديه های آن‌ها كه فعاليت آن‌ها طبق اساسنامه جزو فعاليت‌های معاف ماده ٨١ باشد، مشمول معافيت ماده ١٣٣ می‌باشند.»

به طور کلی به دلیل گستردگی و پیچیدگی شرایط فعالیت در این حوزه‌ها، بخشنامه‌ها و مقررات و تغییرات قانونی وضع شده در این زمینه زیاد است و باید شرایط خاص فعالیت در این امور را در مقررات و قوانین موضوعه مورد بررسی قرار داد.