تفسیر ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم

در این مطلب به بررسی ماده 100 از قانون مالیات‌های مستقیم خواهیم پرداخت. این ماده در باب مالیات بر درآمد و فصل مالیات بر درآمد مشاغل از این قانون قرار دارد.

مخاطب ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم، مودیانی هستند که باید اظهارنامه مالیاتی مربوط صنف شغلی خود، از جمله ارائه خدمات یا فروش کالا را در سال مالیاتی مورد نظر برای هر بخش شغلی و در هر مکان به صورت جداگانه به سازمان امور مالیاتی ارائه نمایند.

متن این ماده در اصلاحیه 1380 بیان دارد: «مودیان موضوع این فصل مکلفند اظهارنامه مالیاتی مربوط به فعالیت‌های شغلی خود را در سال مالیاتی برای هر واحد شغلی یا برای هر محل جداگانه طبق‌ نمونه‌ای که به وسیله سازمان امور مالیاتی کشور تهیه خواهد شد، تنظیم و تا آخر خرداد ماه سال بعد به اداره امور مالیاتی محل شغل خود تسلیم و مالیات ‌متعلق را به نرخ مذکور در ماده 131 این قانون پرداخت نمایند.»

همچنین این ماده پیش از این دارای 7 تبصره بود که به مرور منسوخ و یک تبصره در اصلاحیه سال 1394 جایگزین شد. طبق این اصلاحیه: «سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند برخی از مشاغل یا گروه‌هایی از آنان را که میزان فروش کالا و خدمات سالانه آنها حداکثر سی برابر معافیت موضوع ماده (84) این قانون باشد از انجام بخشی از تکالیف از قبیل نگهداری اسناد و مدارک موضوع این قانون و ارائه اظهارنامه مالیاتی معاف کند و مالیات مودیان مذکور را به‌ صورت مقطوع تعیین و وصول نماید. در مواردی که مودی کمتر از یک سال مالی به فعالیت اشتغال داشته باشد مالیات متعلق نسبت به مدت اشتغال محاسبه و وصول می‌شود.

حکم این تبصره مانع از رسیدگی به اظهارنامه‌های مالیاتی تسلیم‌ شده در موعد مقرر نخواهد بود.»

همانطور که در این ماده بیان شده است کلیه اشخاص حقیقی مشمول قانون مالیات‌‌های مستقیم که از آن‌ها به عنوان مودی نام برده است باید اظهارنامه مالیاتی خود برای هر سال مالی نهایتا تا پایان خرداد ماه سال بعد تنظیم و به سازمان ارسال نمایند و مالیات ابرازی خود را به حساب سازمان امور مالیاتی واریز کنند.

یکی از نکات مندرج در این ماده، اشاره به مهلت تنظیم و تحویل اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی تا پایان خردادماه می‌باشد. این نکته از این جهت اهمیت دارد که در ماده 110 همین قانون، این مهلت را برای اشخاص حقوقی تا ۴ ماه پس از سال مالی خود تعیین کرده است. این تمایز میان اشخاص حقیقی و حقوقی حاکی از متفاوت بودن سال مالی میان این دو می‌باشد. چرا که در واقع پایان سال مالی اشخاص حقیقی، الزاما منطبق بر سال شمسی است. در حالی که اشخاص حقوقی می‌توانند سال مالی خود را انتخاب کنند. بنابراین فرصت پرداخت مالیات بر درآمد مشاغل برای  اشخاص حقیقی، مطابق با این ماده، تنها تا پایان خرداد ماه سال بعد خواهد بود و تنها در صورتی که خود سازمان امور مالیاتی به هر دلیلی این مدت را تمدید نماید، می‌توان از این فرصت استفاده نمود و تا پایان مهلت اعلامی سازمان پرداخت را به تاخیر انداخت.

اما نکته بعدی که در ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌‌های مستقیم باید مورد توجه قرار بگیرد آنست که اظهارنامه مالیاتی باید حتما منطبق بر نمونه سازمان امور مالیاتی باشد تا مورد تایید قرار گیرد و نمی‌توان اطلاعات را طی گزارش مالی با ظاهری متفاوت از نمونه سازمان امور مالیاتی ارسال کرد.

حالا به تبصره ماده مذکور بپردازیم. یکی از پرکاربردترین مسائل قانون مالیات‌‌های مستقیم برای مشاغل و اشخاص حقیقی مربوط به تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌‌های مستقیم است. تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم، مربوط به  اشخاص حقیقی هست که می‌خواهند مالیات سالانه خود را به صورت مقطوع و بدون رسیدگی ممیز مالیاتی پرداخت نمایند. مطابق تبصره این ماده، صاحبان مشاغل (اشخاص حقیقی) در صورتی که مجموع فروش سالیانه‎شان تا 30 برابر سقف معافیت مالیاتی باشد، دیگر نیازی به ثبت اظهارنامه ندارند. برای استفاده از این تبصره، مودیان باید درخواست استفاده از تبصره و ثبت‌نام اظهارنامه مالیاتی تبصره ماده 100 را تا پایان خرداد سال بعد در سامانه اظهارنامه مالیاتی ثبت و ارسال کرده باشند.

ماده 84 قانون مالیات‌های مستقیم که در متن این تبصره به آن اشاره شده، بیان دارد: «میزان معافیت مالیات بر درآمد سالانه مشمول مالیات حقوق از یک یا چند منبع، هر ساله در قانون بودجه سنواتی مشخص می‌شود.» بنابراین، میزان معافیت‌های مالیات بر درآمد به صورت سالیانه در قانون بودجه مشخص می‌شود، و مطابق تبصره ماده 100 همین قانون، چنانچه سازمان امور مالیاتی بخواهد، می‌تواند مشاغلی را که درآمد یا فروش آن‌ها در سال حداکثر 30 برابر معافیت تعیین شده در بودجه سالیانه باشد را از ارسال اظهارنامه و نگهداری مدارک معاف و با تکمیل فرم مورد نظر همین ماده مالیات مقطوعی را برای این اشخاص در نظر گرفته و از ایشان دریافت نماید.

یک نکته بحث برانگیز در این مورد این است که همه اشخاص واجد شرایط این مبلغ، الزاما مشمول تبصره ماده ۱۰۰ نمی‌باشند. چون همانطور که گفته شد، در متن این قسمت از قانون، اختیار اشخاص مشمول را در دست سازمان امور مالیاتی گذاشته و از کلمه «می‌تواند» برای سازمان استفاده کرده است.

اما منظور از مالیات مقطوع چیست؟ مالیات‌هایی که سازمان امور مالیاتی برای کسب وکارها تعیین می‌کند، دو نوع هستند. این مالیات‌ها یا مقطوع است که به معنای غیر قابل تغییر می‌باشد و یا غیرمقطوع است، یعنی امکان اعتراض به آن مبلغ وجود دارد.

به این ترتیب تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم یکی از تسهیلاتی است که قانونگذار برای اشخاص حقیقی مودی مالیات بر درآمد مشاغل در نظر گرفته است. دو مورد از شروط لازم برای برخورداری از این تسهیلات، یکی ثبت و ارسال اظهارنامه مالیاتی و درخواست استفاده از تبصره تا پایان خرداد سال بعد و دیگری میزان فروش کالا و خدمات سالانه آنها حداکثر سی برابر معافیت موضوع ماده 84 همین قانون می‌باشد.