مالیات تکلیفی چیست؟ انواع مالیات تکلیفی

مالیات تکلیفی به‌نوعی از مالیات گفته می‌شود که وظیفه پرداخت آن بر عهده شخصی که باید مالیات را پرداخت کند نیست. به این معنا که شخص یا نهاد دیگری مالیات را از فرد موردنظر (حقیقی یا حقوقی) گرفته و به سازمان مالیاتی کشور پرداخت می‌کند.

اگر بخواهیم با یک مثال ساده توضیح دهیم، هرزمان که یک کارمند حقوق دریافت می‌کند، کارفرمای او درصد معینی از چک حقوق او را به‌عنوان مالیات‌بردرآمد نگه می‌دارد. سپس این مبلغ توسط کارفرما به سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت می‌شود.

انواع مالیات تکلیفی؟

مالیات تکلیفی انواع مختلف و دسته‌بندی‌های متفاوتی دارد، اما باتکیه‌بر قاعده اصلی آن تا حدودی می‌توان یک لیست کلی از انواع مالیات تکلیفی تهیه کرد.

مالیات تکلیفی بر درآمد حقوق و دستمزد

مالیات‌بردرآمد نوعی مالیات است که دولت به نسبت درآمد اشخاص حقیقی و شرکت‌ها به استناد قانون اخذ می‌کند. معمولاً نرخ‌های مالیات‌بردرآمد اشخاص حقیقی به‌صورت جدولی و تصاعدی است؛ ولی نرخ‌های مالیات‌بردرآمد شرکت‌ها ثابت است. در ایران قانون مالیات‌بردرآمد شرکت‌ها در ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم به شرح زیر است:

جمع درآمد شرکت‌ها و درآمد ناشی از فعالیت‌های انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌شود، پس از وضع زیان‌های حاصل از منابع غیر معاف و کسر معافیت‌های مقرر به‌استثنای مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه‌ای است، مشمول مالیات به نرخ بیست و پنج درصد (25%) خواهند بود.

نرخ‌های مالیات‌بردرآمد اشخاص حقیقی نیز در ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های ذکر شده است:

نرخ مالیات‌بردرآمد اشخاص حقیقی به‌استثنای مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه‌ای است به شرح زیر است:

۱. تا میزان پانصد میلیون ریال (۵۰۰.۰۰۰.۰۰۰) درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ ۱۵٪

۲. نسبت به مازاد پانصد میلیون ریال (۵۰۰.۰۰۰.۰۰۰) تا میزان یک میلیارد ریال (۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ ۲۰٪

۳. نسبت به مازاد یک میلیارد ریال (۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ ۲۵٪

مالیات‌بردرآمد اجاره

از دیگر انواع مالیات تکلیفی مالیات‌بردرآمد اجاره ملک است که از فرد اجاره‌دهنده اخذ می‌شود.این مالیات، مالیات‌بردرآمد اجاره ملک یا به‌اختصار مالیات اجاره نام دارد.

ملکی که به‌واسطه کسب درآمد از اجاره آن، مشمول مالیات اجاره می‌شود، می‌تواند ملک اداری، تجاری و یا مسکونی باشد. بنابراین هرچند میزان اجاره‌بها، مبلغ نهایی میزان مالیات‌بردرآمد اجاره مستغلات ۱۴۰۱ را تعیین می‌کند، اما استفاده یا عدم استفاده از ملک در شمول مالیات اجاره بی‌تأثیر است.

مطابق ماده ۵۳ قانون مالیات‌های مستقیم: «درآمد مشمول مالیات املاکی که به اجاره واگذار می‌گردد، عبارت است از کل مال‌الاجاره، اعم از نقدی و غیرنقدی، پس از کسر بیست و پنج ‌درصد، بابت هزینه‌ها و استهلاکات و تعهدات مالک، نسبت به مورد اجاره». بنابراین مالیات‌بردرآمد اجاره ملک در سال ۱۴۰۱، به ۷۵٪ درصد اجاره‌بهای تعیین شده تعلق می‌گیرد.

مالیات‌بردرآمد حق‌الوکاله

مالیات‌بردرآمد حق‌الوکاله نوعی دیگر از مالیات تکلیفی است. در اموری که موضوع مورد وکالت مالی نیست یا از نظر قانونی احتیاج به مطرح‌کردن موارد مالی در طرح دعوا نیست، مبلغ حق‌الوکاله توسط مراجع قضایی تعیین می‎شود. در این مورد وکیل موظف به پرداخت 5% از حق الوکاله خود به‌عنوان مالیات حق‌الوکاله است.

طبق ماده یک از قانون مالیات‌های مستقیم، تمام صاحبان مشاغل ایرانی موظف به پرداخت مالیات هستند. طبق بند (ب) و موارد 95 و 96 از همین قانون، تمامی وکلا نیز به‌عنوان صاحبان مشاغل شمرده می‌شوند و موظف به پرداخت مالیات مستقیم تحت عنوان مالیات حق‌الوکاله هستند. وکلا موظف‌اند که مبلغ حق‌الوکاله خود را در وکالت نامه‎ ذکر نموده و مطابق مبلغ حق الوکاله ای که اظهار کرده اند، معادل 5% از آن را به صورت علی الحساب (پیش پرداخت) ، تمبر باطل و الصاق کنند.

مالیات‌بردرآمد اشخاص حقیقی و حقوقی خارج از ایران

درآمد مشمول مالیات اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی مقیم خارج از ایران بابت درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌نمایند به شرح زیر تعیین می‌شود:

درآمد حاصل از تهیه طرح ساختمان‌ها و تأسیسات، نقشه‌برداری، نقشه‌کشی، نظارت و محاسبه فنی، دادن تعلیمات و کمک‌های فنی، انتقال دانش فنی، سایر خدمات و واگذاری امتیازات.

باتوجه‌به نوع فعالیت و میزان سوددهی، میزان مالیات، ۱۰ تا ۴۰ درصد مجموع وجوهی می‌باشد که ظرف مدت یک سال مالیاتی عاید آنها می‌شود.

مالیات بر نقل و انتقال سهام

از هر نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام شرکتها اعم از ایرانی و خارجی در بورسها یا بازارهای خارج از بورس دارای مجوز، مالیات مقطوعی به میزان نیم‌درصد ارزش فروش سهام و حق تقدم سهام وصول خواهد شد. از این بابت وجه دیگری به‌عنوان مالیات بردرآمد نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام و مالیات بر ارزش افزوده خرید و فروش مطالبه نخواهد شد.

کارگزاران بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس مکلفند مالیات یاد شده را به هنگام هر انتقال، از انتقال دهنده وصول و به حساب تعیین شده از طرف سازمان امور مالیاتی کشور واریز نمایند.

مالیات بر ارزش افزوده

ارزش افزوده یا VALUE ADDED در قانون تجارت ایران، تعریف مشخص دارد. طبق ماده سوم قانون مالیات بر ارزش افزوده، به تفاوت بین ارزش کالا یا خدمت عرضه شده با ارزش کالا یا خدمت خریداری شده در یک بازه زمانی مشخص، ارزش افزوده گفته می‌شود. ارزش افزوده را باید مالیات بر مصرف دانست و در  صدها کشور دنیا اجرا می‌شود. مالیات بر مصرف  را هر واسطه ای در  کسب و کار  کالا و خدمات، بایستی از مشتری دریافت  و به حساب سازمان امور مالیاتی کشور به  عنوان نماینده دولت، واریز کند.

انواع مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده سه نوع دارد: از نوع تولیدی، از نوع درآمدی و از نوع مصرف

مالیات ارزش‌افزوده، مالیاتی است که خریدار کالا و خدمات باید بپردازد. مثلاً، شما پیمانکار وزارت راه و شهرسازی هستید و در پروژه‌های تعریض بزرگراه‌ها، فعالیت دارید. صورت‌وضعیت شما هرچقدر باشد،  پس از تأیید دستگاه عالی نظارت و نماینده کارفرما، پس از ارجاع به واحد حسابداری برای  کسر کسورات قانونی، بخشی به نام ارزش‌افزوده دارد که باید پرداخت تا به‌حساب دولت واریز شود.

جریمه عدم پرداخت مالیات تکلیفی

عدم پرداخت به‌موقع مالیات تکلیفی، مشمول جریمه‌ای معادل 10 درصد میزان مالیات پرداخت‌نشده می شود. علاوه بر این به ازای هرماه دیرکرد 2.5 درصد به این میزان افزوده می‌شود.  این میزان در رقم‌های بالاتر، مبلغ قابل‌ملاحظه‌ای می‌شود. علاوه بر این در صورت شکایت سازمان امور مالیاتی، ممکن است به مجازات درجه ششم که شامل شش ماه تا 2 سال حبس تعزیری و…  است نیز محکوم شوید.

سخن آخر

مالیات تکلیفی در واقع به‌نوعی از مالیات گفته می‌شود که یک شخص یا نهاد دیگری مالیات را از فرد (حقیقی یا حقوقی) گرفته و به سازمان مالیاتی کشور پرداخت کند. مالیات تکلیفی انواع مختلفی دارد و محاسبه آنها باتوجه‌به نوع هرکدام متفاوت است. باید در نظر داشت که غفلت از پرداخت مالیات تکلیفی مشمول جرائم از طرف سازمان اداره امور مالیاتی کشور می‌شود.

منابع:

• kagacc.ir
• dadteam.ir
• persiantax.com