مرخصی های قانون کار و نحوه محاسبه مرخصی ها

 

یکی از مهم ترین مسائلی که هر کارمند و کارگر ادارات دولتی و خصوصی با آن مواجه است، نحوه استفاده از مرخصی های اداری و شیوه اجرای آن ها است. در قانون، شیوه های متفاوتی برای گرفتن مرخصی وجود دارد که به استحقاقی، استعلاجی، فوت اقوام درجه یک مانند پدر، مرخصی عروسی و…. تقسیم می شود. برای آشنایی با قوانین مربوط به انواع مرخصی ساعتی، استعلاجی، استحقاقی و بدون حقوق در ادارات دولتی و خصوصی این مطلب را بخوانید.

 

 

تعریف مرخصی:

عبارت است از حقی که برای کارگر در ترک کار برای روزهای غیر تعطیل در نظر گرفته شده است و این حق از دیرباز برای کارگر و کارمند به رسمیت شناخته شده و در قانون کار جمهوری اسلامی ایران مورد تاکید قرار گرفته است.

گرفتن مرخصی از کارفرمایان یکی از دغدغه های اساسی کارکنان و کارگران خود به شمار می رود و گاهی پیش آمده است که افراد برای انجام کاری نیاز ضروری به گرفتن مرخصی دارند اما با مخالفت کارفرمای خود مواجه میشوند؛ در حالی که برابر قانون گرفتن مرخصی حق بدیهی و طبیعی هر فرد در طول ایام کار به شمار می رود.

 

قانون کار جمهوری اسلامی ایران با ذکر مواردی نحوه گرفتن انواع مرخصی را تشریح کرده است.

 

 

مرخصی استحقاقی

مشاغل معمولی و یا سخت و زیان آور مرخصی سالانه یا مرخصی استحقاقی تعطیلات با حقوق اعطا شده توسط کارفرمایان به کارکنان اطلاق میشود. بسته به کارفرما ممکن است سیاست های متفاوت برای تعداد روز ارائه شود و کارمند مجبور به هماهنگی با کارفرما باشد. اکثریت قریب به اتفاق کشورها امروز قانون حداقل پرداخت سالانه را دارند. کارگران برابر قانون کار در هر ماه ۲٫۵ روز مرخصی در کارهای عادی طلب دارند. این عدد در سال میشود ۱۹۲ ساعت که معادل ۲۶ روز است. به این مرخصی، مرخصی استحقاقی میگویند که چهار جمعه در هر ماه هم به آن اضافه میشود.

 

 

در این قسمت نکات مهمی که در مورد مرخصی استحقاقی وجود دارد برای توضیح داده شده است:

• روز جمعه روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد است. (ماده ۶۲)
• کارگران علاوه بر تمام تعطیلات رسمی کشور، یک روز دیگر هم تعطیلند و آن تعطیلی ۱۱ اردیبهشت، روز کارگر است که کارفرمایان نباید در این روز کارگران را به خدمت بگیرند یا وادار به کار کنند. ضمن آنکه حقوق و دستمزد و اضافه کار روز تعطیل کارگر باید محاسبه شود.(ماده 63)
• مرخصی استحقاقی ۲۶ روز در سال است که با احتساب ۴ روز جمعه ۳۰ روز می شود. (ماده ۶۴)
• سایر روزهای تعطیل جزء ایام مرخصی محسوب نخواهد شد.( ماده ۶۴ قانون کار)
• برای کار کمتر از یکسال مرخصی به نسبت مدت کار محاسبه می شود. (ماده ۶۴)
• کارگر تنها میتواند ۹ روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره نماید. (ماده ۶۶)
• در صورت تنظیم مرخصی کارگران ( سه ماه آخر هر سال برای سال بعد با تایید شورای اسلامی کار) در روزهای سال امکان جابجایی مرخصی بین خود کارگران وجود دارد. (ماده۶۹)
• در صورت عدم توافق کارگر و کارفرما در مورد زمان مرخصی کارگر، نظر اداره کارو امور اجتماعی محل لازم الاجرا است. ماده (۶۹)
• در صورت بازنشستگی، از کارافتادگی کلی، تعطیلی کارگاه یا فوت کارگر، مطالبات بابت مرخصی استفاده نشده به کارگر یا ورثه پرداخت می شود. (ماده ۷۱)
• در صورت استعفا و ترک کار، مطالبات بابت مرخصی های باقیمانده به کارگر تعلق نمی گیرد.
• نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارگران و مدت آن و شرایط برگشت آن ها به کار پس از استفاده از مرخصی با توافق کتبی کارگر یا نماینده قانونی او و کارفرما تعیین میشود. (ماده ۷۲)
• کارگران کارمزد برای روزهای جمعه و تعطیلات رسمی و مرخصی، استحقاق دریافت مزد بر اساس میانگین کارمزد در روزهای کار کرد آخرین ماه را دارند. (ماده ۳۴)
• کارگران کارمزد برای روزهای جمعه و تعطیلات رسمی و مرخصی، استحقاق دریافت مزد را دارند و مأخذ محاسبه میانگین کارمزد آنها در روزهای کار کرد، آخرین ماه کار
• آن ها است. مبلغ پرداختی هم نباید کمتر از حداقل مزد قانونی باشد.(ماده ۴۳)
• مرخصی های روزهای پنجشنبه ۴ ساعت در نظر گرفته می شود.

 

 

محاسبه مرخصی استحقاقی در مشاغل معمولی و سخت و زیان آور

به استناد ماده ۶۵ قانون کار مرخصی سالیانه کارگرانی که به کارهای سخت و زیان آور اشتغال دارند ۵ هفته است. استفاده از این مرخصی، حتی الامکان در دو نوبت و در پایان هر شش ماه کار صورت می گیرد. قابل ذکر است در مشاغل سخت و زیان آور میزان مرخصی استحقاقی افزایش می یابد و به 5 هفته در سال(تقریباً 3 روز درماه) می رسد. با این حال ماده 65 قانون کار تصریح دارد که حتی الامکان درمورد این مشاغل استفاده از مرخصی باید در و نوبت در طول سال صورت گیرد.

 

 

 

مرخصی استعلاجی مرخصی ایام بیماری

یکی از مرخصی های چالش برانگیز کارگران مرخصی استعلاجی است که باید به تایید سازمان تامین اجتماعی برسد. در قانون کار هیچ محدودیتی برای گرفتن مرخصی استعلاجی کارگران مشمول قانون کار پیش بینی نشده و به هر میزان که پزشک معالج تجویز کرده باشد امکان استفاده از مرخصی استعلاجی وجود دارد؛ منتها این نوع مرخصی اعم از کوتاه مدت یـا بلندمدت تابع ضوابط و مقررات قانون تامین اجتماعی است به نحوی که مدت مرخصی استعلاجی باید توسط پزشک معتمد و معالج و یا کمیسیون پزشکی سازمان تامین اجتماعی تایید شود تا هم جزو سوابق کار و بازنشستگی کارگران به شمار آید و هم مشمول پرداخت غرامت و دستمزد شود.( ماده ۷۴ قانون کار و ۵۹ قانون تامین اجتماعی)

سقف استعلاجی چهار ماه است ولی اگر پزشک معتمد و شورای عالی پزشکی تائید کنند و مرخصی به یک سال برسد و بیماری صعب الاعلاج باشد کارگر را بازنشسته میکنند.